Kraków,
dawna stolica Polski, to piękne zabytkowe miasto położone nad Wisłą — na
południu naszego kraju. Znajdujący się tam zamek wawelski przez kilka wieków
był główną siedzibą polskich królów.
 |
| Kościół Mariacki |
 |
| Sukiennice |
 |
| Smok wawelski |
 |
| Rynek krakowski |
 |
| Zamek na Wawelu nad Wisłą |
Region krakowski szczyci się bogatą
kulturą ludową. Na uwagę zasługują pieśni i przyśpiewki ludowe, taniec
krakowiak oraz piękne stroje regionalne.
Z Krakowem
kojarzą się znane legendy, między innymi o smoku wawelskim, szewczyku Dratewce,
hejnale mariackim i lajkoniku. Historia lajkonika, zwanego konikiem zwierzynieckim,
wiąże się z bohaterską obroną Krakowa przed najazdem tatarskim. Legenda głosi,
że kiedy Tatarzy napadli na Kraków, w mieście nie było polskich rycerzy, gdyż
wyruszyli na wyprawę wojenną. Przed najeźdźcą obronili miasto flisacy* z
podkrakowskiej wsi Zwierzyniec. Po rozgromieniu oddziałów wroga przywódca
flisaków w przebraniu Tatara wjechał na zdobycznym koniu do Krakowa, wzbudzając
popłoch wśród mieszkańców. Co roku, na pamiątkę tego wydarzenia, ze Zwierzyńca
na krakowski Rynek Główny wyrusza barwny pochód. Rozpoczyna go jeździec w
stroju Tatara, zwany lajkonikiem, harcujący na drewnianym koniku.
 |
| Lajkonik |
Lajkoniku prowadź nas
1.Kto Krakowa nie zna,
niech dłużej nie zwleka,
bo tam na każdego
moc atrakcji czeka.
Wesoły lajkonik
tańczy po ulicach,
pawie pióra kupić
można w Sukiennicach.
Lajkoniku, prowadź nas w rytmie
krakowiaka, lajkoniku, pomóż nam poznać miasto Kraka.
2. Na wawelskim wzgórzu
dumny zamek stoi,
wszystkim opowiada
o polskiej historii.
Piękny, stary Kraków,
pradawna stolica,
niezwykłą urodą
każdego
zachwyca.
RODOWÓW KRAKOWIAKA
Krakowiak taniec ludowy ziemi krakowskiej, jeden z polskich tańców
narodowych, utrzymany w takcie 2/4, średnim tempie, zawierający
charakterystyczne synkopy. W muzyce ludowej krakowiak rozpoczyna się
przyśpiewką, opartą zwykle na 4 dwutaktowych frazach 6‑zgłoskowych, wykonywaną
przed tańcem (czasem rubato), podejmowaną następnie przez kapelę, która
nadaje jej skoczny rytm, a nieraz wprowadza motywy punktowane. Nazwa
krakowiak, prawdopodobnie nieludowego pochodzenia, pojawiła się XVIII wieku, na
określenie dwumiarowych tańców krakowskich o różnych lokalnych nazwach
tworzonych od właściwości choreotechnicznych (np. mijany, suwany, dreptany,
przebiegany, ścigany) lub od miejscowości (skalmierzak, szopieniak, wiśliczak,
proszowiak). Początkowo nazwą krakowiak określano zarówno melodie
z synkopami, jak i (rzadziej) bez synkop, później zwykle te pierwsze.
[…] W XVIII wieku rytmy krakowiaka przeniknęły do muzyki symfonicznej,
a zwłaszcza do twórczości wodewilowej. W końcu XVIII i na
początku XIX wieku krakowiak stał się popularny zwłaszcza w muzyce
scenicznej. Powstało wówczas i rozpowszechniło się wiele krakowiaków
o sentymentalnej lub patriotycznej treści; z tej tradycji wyrósł
m.in. popularny krakowiak „Albośmy to jacy tacy”.
SYNKOPA
Krakowiak to taniec,
w którym nieodłącznym elementem są synkopy. Synkopa to zjawisko rytmiczne,
które polega na przesunięciu akcentu w takcie na dźwięk nieakcentowany,
czyli z mocnej na słabą część taktu, poprzez przedłużenie dźwięku nieakcentowanego.
Posłuchaj jak brzmi wielokrotnie powtarzana synkopa złożona
z ósemki – ćwierćnuty – ósemki, a następnie razem z nagraniem
powtarzaj w tym samym rytmie wyraz „synkopa” rozdzielając na sylaby: syn –
ko – pa. Jak już dobrze opanujesz rytmiczne wypowiadanie wyrazu synkopa,
kontynuuj rytmizowanie w tym rytmie innych wyrazów, które składają się
z trzech sylab, np.: ma – li – na, dziew – czy – na, cyt – ry – na; lub
imion np. Ka – mi – la; Sa – bi – na; Mar – ty – na itp.
KRAKOWIAK W TWÓRCZOŚCI LUDOWEJ
W Krakowskiem, w folklorze muzycznym
duże znaczenie miała muzyka instrumentalna. U schyłku XIX wieku kapela
ludowa składała się tu ze skrzypiec i małych basów. Z czasem
powiększano ilość skrzypiec, dzieląc je na pierwsze i drugie, basy zaś
zastąpiono kontrabasem. Następnie do kapeli włączono klarnet, trąbkę, harmonię
lub akordeon a nawet heligonkę.
Posłuchaj krakowiaka
w wykonaniu kapeli ludowej w składzie: skrzypce pierwsze, skrzypce
drugie, klarnet, trąbka, kontrabas.
Posłuchaj
współczesnego zespołu ludowego Krakusy w piosence Płynie Wisła, płynie. Zwróć uwagę na synkopowany rytm, brzmienie instrumentów
oraz na tekst pieśni śpiewanej gwarą, czyli specyficzna odmianą języka
narodowego w danym regionie.
Jedna
z najpiękniejszych i najbardziej znanych polskich pieśni
patriotycznych napisanych w rytmie krakowiaka nosi tytuł Płynie
Wisła, płynie. Pieśń ta powstała w drugiej połowie XIX wieku. Pełniła
ona rolę wychowawczą w trudnych dla Polaków momentach w historii
kraju i narodu. W pieśni tej ukazana jest miłość Polaków do Ojczyzny,
religii i domu rodzinnego. Posłuchaj tej pieśni i przeczytaj uważnie
tekst. Próbuj śpiewać z nagraniem.
Płynie Wisła, płynie po polskiej krainie.
Po polskiej krainie
A dopóki płynie Polska nie zaginie!
A dopóki płynie Polska nie zaginie!
Nad
moją kolebką Matka się schylała
Matka się schylała
I mówić pacierza wcześnie nauczała.
I mówić pacierza wcześnie nauczała.
„Ojcze nasz” i „Zdrowaś' i Skład Apostolski,
I Skład Apostolski,
Bym do samej śmierci kochał naród polski.
Bym do samej śmierci kochał naród polski.
Bo ten naród polski ma ten urok
w sobie:
Ma ten urok w sobie:
Kto go raz pokochał, Nie zapomni w grobie.
Kto go raz pokochał, Nie zapomni w grobie.
